اگر به تاریخ اسلام بنگریم، با دو رویکرد کاملاً متفاوت درباره روز عاشورا مواجه می‌شویم:
بیشتر مسلمانان، به ویژه شیعیان، این روز را به عنوان سالروز شهادت امام حسین (علیه‌السلام) و یاران وفادارش، با عزاداری و اندوه گرامی می‌دارند.
در مقابل، بنی‌امیه و حاکمان وابسته به آن‌ها، روز عاشورا را جشن می‌گرفتند!
✅ این دو نگاه متضاد، پرسشی اساسی را پیش‌روی ما می‌گذارد:
آیا جشن گرفتن در روز عاشورا ریشه‌ای دینی دارد یا صرفاً یک بدعت سیاسی بوده است؟
بنی‌امیه و «عید» نامیدن روز عاشورا
بر اساس گزارش‌های معتبر تاریخی از مقریزی در کتاب الخطط و ابوریحان بیرونی در الآثار الباقیه:
«در دوران بنی‌امیه، روز عاشورا به‌عنوان روز جشن و شادی شناخته می‌شد. مردم لباس نو می‌پوشیدند، به هم تبریک می‌گفتند و حتی سرمه به چشم می‌کشیدند. این سنت تا پایان حکومت امویان ادامه داشت و پس از سقوط آن‌ها نیز در برخی مناطق باقی ماند.»
نخستین کسی که روز عاشورا را صراحتاً «عید» خواند، معاویه بن ابی‌سفیان بود. در روایتی از عبدالرزاق آمده است:
«معاویه بر منبر گفت: عاشورا روز عید است؛ هر کس خواست روزه بگیرد و هر که نخواست، اشکالی ندارد!»
چرا بنی‌امیه عاشورا را جشن می‌گرفتند؟
در بررسی دلایل این اقدام، به سه نکته کلیدی می‌رسیم:
۱- شادی از شهادت امام حسین (ع)
برخی منابع تاریخی گزارش کرده‌اند که سران اموی از عدم مشارکت مستقیم در کشتن امام حسین (ع) اظهار تأسف می‌کردند!
مثلاً حجاج بن یوسف ثقفی، یکی از سردمداران خون‌ریز آن دوره، گفته بود:
«ای‌کاش من در کربلا حضور داشتم و خودم خون حسین را می‌ریختم!»
۲- تأثیرپذیری از آیین یهود
در برخی روایات آمده که یهودیان روز عاشورا را جشن می‌گرفتند. به‌نظر می‌رسد که امویان تحت تأثیر این سنت، آن را وارد فرهنگ اسلامی کردند.
۳- تلاش برای حذف فرهنگ عاشورایی
بنی‌امیه می‌کوشیدند تا یاد و پیام قیام عاشورا را به فراموشی بسپارند. به‌جای عزاداری و یادآوری مظلومیت امام حسین (ع)، سنت‌های شاد و بی‌محتوا را جایگزین کردند.
آثار این بدعت تا امروز
با کمال تأسف، آثار این بدعت سیاسی همچنان در برخی کشورهای اسلامی دیده می‌شود. نمونه‌ها:
در تونس، لیبی و مراکش، مردم در روز عاشورا آتش‌بازی می‌کنند و از روی آتش می‌پرند!
در برخی مناطق، زیارت قبور با حال و هوای جشن برگزار می‌شود، نه عزاداری.
وهابی‌ها با حمایت رسانه‌ای گسترده، سال‌هاست در تلاش برای ترویج همین نگاه تحریف شده‌اند. آن‌ها روز عاشورا را «روز جشن» می‌نامند و بدین‌وسیله عملاً با پیامبر اسلام (صلی الله علیه و آله) و اهل بیت او (علیهم السلام) دشمنی آشکار می‌کنند.
نتیجه‌گیری
جشن گرفتن در روز عاشورا، هیچ پشتوانه دینی ندارد و برخاسته از یک بدعت سیاسی در دوران بنی‌امیه است.
شیعه از همان آغاز، در برابر این تحریف ایستاد و با حفظ فرهنگ عزاداری حسینی، راه روشنگری عاشورا را زنده نگه داشت.
✅ اگر امروز کسی عاشورا را جشن بگیرد، در حقیقت نه سنت پیامبر اسلام (صلی الله علیه و آله) را پاس داشته، بلکه به تداوم فرهنگ اموی و یزیدیان کمک کرده است.