بسیاری از اهل سنت با استناد به آیه ذیل، همه صحابه را بهشتی فرض کرده، رضایت مطلق خداوند از آنها را بدیهی می دانند. حتی به این قائلند که مصداق بارز آیه ذیل، خلیفه اول و دوم می باشند.
وَالسَّابِقُونَ الأَوَّلُونَ مِنَ الْمُهَاجِرِینَ وَالأَنصَارِ وَالَّذِینَ اتَّبَعُوهُم بِإِحْسَانٍ رَّضِیَ اللّهُ عَنْهُمْ وَرَضُواْ عَنْهُ وَأَعَدَّ لَهُمْ جَنَّاتٍ تَجْرِی تَحْتَهَا الأَنْهَارُ خَالِدِینَ فِیهَا أَبَدًا ذَلِکَ الْفَوْزُ الْعَظِیمُ (۱)
پیشگامان نخستین از مهاجرین و انصار و آنها که به نیکی از آنها پیروی کردند، خداوند از آنها خشنود و آنها (نیز) از او خشنود شدند، و باغهائی از بهشت برای آنان فراهم ساخته که نهرها از زیر درختانش جریان دارد، جاودانه در آن خواهند ماند، و این پیروزی بزرگی است.
جواب:
همانطور که در قسمت اول اشاره شد، علمای اهل سنت در مورد مصادیق آیه فوق که کدام دسته از صحابه را شامل می شود اختلاف نظر جدی دارند. ( مراجعه کنید به اینجا)
در این قسمت بطلان این ادعا را با تمسک به آیات قرآن کریم، اثبات می کنیم که معنای “سابقون”، اصلا زودتر اسلام آوردن نیست، بلکه سبقت در ایمان و کارهای نیک است. قرآن در چند جا لفظ سابق را مطرح کرده است :
ثُمَّ أورَثنَا الکِتَابَ الَّذِینَ اصطَفَینَا مِن عِبَادِنَا فَمِنهُم ظَالِمٌ لِنَفسِهِ وَمِنهُم مُقتَصِدٌ وَمِنهُم سَابِقُ بِالخَیرَاتِ بِإِذنِ الله ذَلِکَ هُوَ الفَضلُ الکَبِیرُ (۲)
سپس کتاب را به برگزیدگان از بندگانمان دادیم پس از ایشان کسانی هستند که به خودشان ظلم نموده اند واز ایشانند میانه روها واز ایشانند کسانی که به سوی نیکی ها با اجازه پروردگارشان سبقت می جویند . این همان فضل بزرگ است .
سَابِقُوا إلى مَغفِرَهٍ مِن رَبِّکُم وَجَنَّهٍ عَرضُها کَعَرضِ السَّمَاءِ وَالأرضِ (۳)
سبقت بگیرید به سوی بخششی از پروردگارتان وبهشتی که وسعت آن مانند وسعت آسمان وزمین است
در هر دوی این آیات، “سبقت” تنها به سوی خیرات و مغفرت الهی مطرح شده است.
اما اصطلاحا سبقت در اسلام اگر ایمان همراه آن نباشد فائده ای ندارد. چون بسیاری از مسلمانان قبل از دیگران اسلام آوردند اما به زور شمشیر:
قالَتِ الأعرَابُ آمَنَّا قُل لَم تُومِنُوا وَلَکِن قُولُوا أسلَمنَا (۴)
اعراب گفتند ما ایمان آورده ایم بگو ایمان نیاوردید بلکه بگویید اسلام آوریدم.
به اتّفاق همه‌ى مسلمانان، اوّلین زن مسلمان حضرت خدیجه و اوّلین مرد مسلمان به اتّفاق شیعه و نظر بسیارى از اهل‌سنّت، على‌بن ابیطالب علیهما السلام است. چنانکه گفته‌اند:میان تاریخ‌نویسان خلافى نیست که على بن ابیطالب علیهما السلام، اوّلین مرد مسلمان است. البتّه عدّه‌اى مى‌گویند: ایمانِ نوجوانى ده ساله چه ارزشى دارد؟ در جواب آنان باید گفت:نبوّت حضرت عیسى و حضرت یحیى نیز در کودکى بود و ارزش داشت!
حال با وجود دلایل ذکر شده، چگونه می توان ادعا کرد که این آیه به صراحت، عدالت همه صحابه را بیان می کند؟!!
پی نوشتها:
(۱) سوره توبه آیه ۱۰۰
(۲) سوره فاطر آیه ۳۲
(۳) سوره حدید آیه ۲۱
(۴) سوره حجرات آیه ۱۴