فَمَنْ حَاجَّکَ فِیهِ مِن بَعْدِ مَا جَاءَکَ مِنَ الْعِلْمِ فَقُلْ تَعَالَوُا نَدْعُ أَبْنَاءَنَا وَأَبْنَاءَکُمْ وَنِسَاءَنَا وَنِسَاءَکُمْ وَأَنفُسَنَا وَأَنفُسَکُمْ ثُمَّ نَبْتَهِلْ فَنَجْعَل لَعْنَتَ اللهِ عَلَى الکَاذِبِینَ (۱)
هر گاه بعد از علم و دانشی که (درباره مسیح) به تو رسیده، (باز) کسانی با تو به محاجه و ستیز برخیزند، به آنها بگو: بیایید ما فرزندان خود را دعوت کنیم، شما هم فرزندان خود را، ما زنان خویش را دعوت نماییم، شما هم زنان خود را، ما از نفوس خود دعوت کنیم، شما هم از نفوس خود، آنگاه مباهله کنیم، و لعنت خدا را بر دروغگویان قرار دهیم.(۲)
ولمّا نزلت هذه الآیه (قل تعالوا ندع أبناءنا وأبناءکم ونساءنا ونساءکم وأنفسنا وأنفسکم ثم نبتهل) دعا رسول الله علیاً وفاطمه وحسناً وحسیناً، وقال (صلى الله علیه وآله):
هنگامی که آیه فوق نازل شد رسول خدا(ص) علی و فاطمه و حسن و حسین علیهم السلام را جمع کرد و فرمود:
اللهم هؤلاء أهل بیتی (۳)
پروردگارا! اینها اهل بیت من می باشند.
وفی تفسیر (الجلالین) فی تفسیره هذه الآیه قال: وقد دعا (یعنی: رسول الله) وفد نجران لذلک لما حاجّوه فیه فقالوا: حتى ننظر فی أمرنا ثم نأتیک، ثم قال ذو رأیهم لقد عرفتم نبوته وأنه ما باهل قوم نبیاً إلا هلکوا فودّعوا الرجل وانصرفوا. فأتوه وقد خرج (صلى الله علیه وآله) ومعه الحسن والحسین وفاطمه وعلی، وقال لهم: (إذا دعوت فأمّنوا)، فأبوا (یعنی: النصارى) أن یلاعنوا، وصالحوه على الجزیه. رواه أبو نعیم.
در تفسیر “جلالین” در تفسیر آیه اینچنین آمده:
«پیامبراکرم(ص)، هیئت نمایندگی نجران را خواست و پیشنهاد مباهله به آنان را اعلام فرمود؛ آنان مهلت خواستند تا در این‌باره فکر کنند و سپس پاسخ گویند؛ یکی از بزرگان آنان گفت: شما به نبوت او پی بردید و دانستید که او فرستاده خداست؛ پس بدانید که هیچ کس با پیامبری مباهله نکرده مگر این که هلاک گردیده است پس آنان نزد پیامبر بازگشتند، در حالی که پیامبر اسلام همراه با حسن، حسین، فاطمه و علی علیهم السلام برای مباهله خارج شده بود و به آنان (اهل بیت) فرمود: هر وقت من دعا کردم شما آمین بگوئید؛ مسیحیان با مشاهده این صحنه از مباهله و نفرین خودداری کرده و مصالحه با پیامبر(ص) و پرداخت جزیه را قبول نمودند.
«ابونعیم از ابن عباس نقل می‌کند که اگر آنان اقدام به مباهله می‌کردند تمام دارایی و دودمان آنان نابود می‌شد و روایت شده که اگر برای مباهله خارج می‌شدند در آتش عذاب می‌سوختند»
آدرس تفاسیری با اندک تغییر در لفظ، اما دقیقاً در همین مضمون در پی نوشت آمده است. (۸)- (۴)
نکته:
یکی از آیاتی که از آن برترى على علیه السلام بر همه افراد بشر حتى بر انبیا علیهم السلام غیر از پیامبر اسلام صلى الله علیه و آله و سلم استفاده می شود، آیه مباهله است، زیرا خداوند او را نفس پیامبر صلى الله علیه و آله و سلم خوانده است ، و از روایات و گفتار مورخان و محدثان نیز استفاده مى شود که مراد از “انفسنا” على علیه السلام است.
ابن کثیر می نویسد:
قال جابر: (أنفسنا وأنفسکم) رسول اللّه وعلی بن أبی طالب (وأبنائنا) الحسن والحسین (ونسائنا) فاطمه. وهکذا رواه الحاکم فی مستدرکه… ثمّ قال: صحیح على شرط مسلم ولم یخرجاه.
جابر گفته است مراد از (أنفسنا و أنفسکم) رسول خدا و علی است. و مراد از (أبنائنا) حسن و حسین و مراد از (نسائنا) فاطمه است. این روایت را حاکم در مستدرکش نقل کرده و می نویسد: طبق شرائط مسلم در صحیحش، این روایت صحیح است اگر چه او و بخاری آن را نقل نکرده اند.(۹)
پی نوشتها:
(۱) سوره مبارکه آل عمران آیه ۶۱
(۲) ترجمه آیت الله مکارم شیرازی
(۳) غایه المرام ص۳۰۰
(۴) صحیح مسلم: کتاب فضائل الصحابه
(۵) صحیح الترمذی: ج۲ ص۱۶۶
(۶) تفسیر الفخر الرازی: ج۲ ص۶۹۹
(۷) مسند أحمد بن حنبل ج۱ ص۱۸۵
(۸) سنن البیهقی: ج۷ ص۶۳
(۹) تفسیر ابن کثیر:۱/۳۷۹ ط. دار المعرفه، ایضاً : الدر المنثور: ۲/۳۹. هکذا الشوکانی فی فتح القدیر: ۱/۳۴۸