آیا به طور کلی مناظره جایز و مطلوب است؟
خدمت امام صادق علیه السلام سخن از بحث و مناظره دینى شد و بعضی گفتند که پیامبر اکرم و ائمه علیهم السلام از این کار نهى کرده اند.
ایشان پرسید: به طور کلى نهى کرده اند؟
خیر. بلکه آنچه مورد نهى قرار گرفته جدال و بحث و مناظره ایست که به روش احسن نباشد.
به این آیه توجه نمی کنید که می فرماید:
«وَلَا تُجَادِلُوا أَهْلَ الْکِتَابِ إِلَّا بِالَّتِی هِیَ أَحْسَنُ …» (قرآن کریم، سوره عنکبوت، آیه ۴۶)
با اهل کتاب جز به روشی که از همه نیکوتر است مجادله نکنید … (ترجمه آیت الله مکارم شیرازی)
و این آیۀ دیگر:
«ادْعُ إِلَى سَبِیلِ رَبِّکَ بِالْحِکْمَهِ وَالْمَوْعِظَهِ الْحَسَنَهِ وَجَادِلْهُمْ بِالَّتِی هِیَ أَحْسَنُ …» (قرآن کریم، سوره نحل، آیه ۱۲۵)
با حکمت و اندرز نیکو به سوی راه پروردگارت دعوت نما، و با آنها به طریقی که نیکوتر است استدلال و مناظره کن … (ترجمه آیت الله مکارم شیرازی)
پس جدال از طریق احسن جزء دین است. ولى جدال غیر از این راه حرام است و خداوند آن را بر شیعیان ما حرام نموده.
چگونه خداوند مطلق بحث و مناظره را حرام می کند با اینکه می فرماید:
«وَقَالُوا لَنْ یَدْخُلَ الْجَنَّهَ إِلَّا مَنْ کَانَ هُودًا أَوْ نَصَارَى تِلْکَ أَمَانِیُّهُمْ قُلْ هَاتُوا بُرْهَانَکُمْ إِنْ کُنْتُمْ صَادِقِینَ» (قرآن کریم، سوره بقره، آیه ۱۱۱)
آنها گفتند هیچکس جز یهود یا نصاری هرگز داخل بهشت نخواهد شد، این آرزوی آنها است، بگو اگر راست میگوئید دلیل خود را (بر این موضوع) بیاورید. (ترجمه آیت الله مکارم شیرازی)
خداوند در این آیه نشانه صحت و درستى ادعا را دلیل و برهان قرار داده.
مگر می توان دلیل آورد جز در موقع بحث و مناظره از راه احسن؟!
منبع: احتجاجات (ترجمه جلد ۹ بحار الأنوار)، ج۱، ص ۲۵۶ (با کمی ویرایش)