یکی از آیاتی که به یک معنا مربوط به امامت و ولایت امیر المؤمنین علیه السلام است و با ظرافتی خاص، دلالت بر ولایت و امامت آن حضرت دارد، آیه «خیر البریه» است. خداوند متعال در سوره بینه می فرماید:
(إِنَّ الَّذِینَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ أُولَئِکَ هُمْ خَیْرُ الْبَرِیَّهِ) (سوره بینه، آیه ۷)
(اما) کسانی که ایمان آوردند و اعمال صالح انجام دادند بهترین مخلوقات (خدا) هستند.
چگونگی استدلال به این آیه بر امامت و ولایت امیر المؤمنین علیه السلام دقیق و ظریف است و لذا احتیاج به شرح و بسط دارد. اینک به توضیح آیه می پردازیم.
خداوند متعال در آیه ششم از سوره بینه می فرماید:
إِنَّ الَّذِینَ کَفَرُوا مِنْ أَهْلِ الْکِتَابِ وَالْمُشْرِکِینَ فِی نَارِ جَهَنَّمَ خَالِدِینَ فِیهَا أُولَئِکَ هُمْ شَرُّ الْبَرِیَّهِ
کافران از اهل کتاب و مشرکان در دوزخند، جاودانه در آن میمانند، آنها بدترین مخلوقاتند.
پس از این که خداوند در آیه فوق بدترین مخلوقات را معرّفی می کند، در آیه بعد به معرّفی بهترین مخلوقات پرداخته، می فرماید:
(إِنَّ الَّذِینَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ أُولَئِکَ هُمْ خَیْرُ الْبَرِیَّهِ)
(اما) کسانی که ایمان آوردند و اعمال صالح انجام دادند بهترین مخلوقات (خدا) هستند.
در این آیه برای بهترین مخلوقات خدا دو صفت ذکر شده است:
1 – ایمان به خدا و پیامبر صلی الله علیه و آله و روز قیامت.
2 – عمل صالح؛ که معنای وسیعی دارد، ساده ترین آن طبق آنچه در روایات آمده برداشتن موانع از سر راه مسلمانان است.
قرآن پس از معرفی ((خیرالبریه)) و تبیین صفات و ویژگی های آنان، به بیان اجر و پاداش آنان می پردازد و می فرماید:
(جَزَاؤُهُمْ عِنْدَ رَبِّهِمْ جَنَّاتُ عَدْنٍ تَجْرِی مِنْ تَحْتِهَا الْأَنْهَارُ خَالِدِینَ فِیهَا أَبَدًا رَضِیَ اللَّهُ عَنْهُمْ وَرَضُوا عَنْهُ ذَلِکَ لِمَنْ خَشِیَ رَبَّهُ) (سوره بینه، آیه ۸)
پاداش آنها نزد پروردگارشان باغهای بهشت جاویدان است که نهرها از زیر درختانش جاری است، همیشه در آن میمانند، هم خدا از آنها خشنود است و هم آنها از خدا خشنود، و این (مقام والا) برای کسی است که از پروردگارش بترسد.
از امتیازات دین الهی این است که با وجودی که تبیین کننده راه سعادت و کمال است و آن را در سطح کلّی خوب توصیف و تبیین می کند ولی به این اکتفا نکرده، الگوی کاملی نیز به جامعه معرفی می کند تا با پیروی از او که مجسّم آن دستورات هدایت است، بهتر به کمال خود برسد. امّا این را می دانیم که در هر زمان احتیاج به یک الگوی کامل داریم؛ زیرا هر زمان مقتضیات خاص خود را دارد، و لذا باید کسانی باشند که از عصمت برخوردار بوده و در مواقف مختلف، الگوهای صحیحی برای مردمی باشند که درصدد رسیدن بهحقّ و حقیقتند.
با ذکر این مقدمه، می خواهیم این مطلب را مورد بررسی قرار دهیم که آیا پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله برای بعد از خودش کسی را به عنوان الگوی جامعه معرفی کرده است که مصداق بارز آیه مورد بحث بوده باشد تا مردم با اقتدای به او در حقیقت ادامه دهنده راه اصیل و خطّ پیامبر صلی الله علیه و آله بوده و به جزایی که خداوند در این سوره معین کرده برسند، یا خیر؟
با مراجعه به روایات فریقین در ذیل آیه شریفه مورد بحث و روایات دیگر پی می بریم که پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله مصداق بارز و اتمّ و اکمل خیر البریه که مؤمن واقعی و عمل کننده به اعمال صالح است را در زمان خود معرفی کرده و او کسی جز علی بن ابی طالب علیه السلام و هر کسی که همانند اوست، نبوده است.