جلاء العیون (تاریخ چهارده معصوم علیهم السلام)
کتاب ارزشمند جلاء العیون یکی از تألیفات محدث بزرگ و عالم گرانقدر, حضرت علامه محمد باقر مجلسی است. در این کتاب همانگونه که شخص ایشان در مقدمه بیان نموده اند؛ کوشش بر این بوده است که در غیاب کتب معتبر به زبان فارسی, کتابی با هدف آشنا نمودن عموم مردم با ولادت, حوادث مهم دوران حیات و شهادت حضرت رسول معظم اسلام صلی الله علیه و اله و خاندان گرانقدر ایشان تهیه و تنظیم گردد.
گرچه از زمان نگارش این کتاب بیش از ۴ قرن می گذرد؛ اما سبک نگارش آن خالی از اصطلاحات مغلق علمی و نثر سنگین و پر تکلف آن زمان می باشد و همانگونه که خود مولف اشاره می کند در نگارش جلاء العیون تا حد امکان به روایات معتبره اکتفا شده و از استعارات گوناگون در نگارش متن استفاده نشده است و حاصل آنکه گرچه زبان کتاب اندکی با زبان نگارشی مورد استفاده روز فاصله دارد اما بخوبی قابل فهم می باشد.
این کتاب پس از نگارش آثار مهم حضرت علامه از جمله بحار الانوار و حیاه القلوب به رشته تحریر در آمده؛ از این رو نویسنده ی گرانقدر کتاب در زمان نگارش این اثر در اوج تسلط به روایات و علوم حدیث بوده است. روش ایشان در مورد احادیثی که علیرغم صحت سند, متن آن با سایر احادیث همخوانی کمتری دارد, این است که آن حدیث را مورد بحث قرار داده و جوانب آن را روشن تر می نماید.
در پایان ما هم امیدواریم همانطوریکه حضرت علامه در مقدمه کتاب آورده است, ” مومنان بخواندن و شنیدن آن به ثواب احیاء احادیث ائمه دین (ع) که اشرف طاعات و ارفع سعادت است فایز گردند و به محزون گردیدن و گریستن بر مصائب جلیله ی برگزیدگان رب العالمین به درجات مقربین برسند. ” و ما را نیز از دعای خیر خویش بی نصیب نفرمایند.
ساختار بندی کتاب:
مقدمه: ثواب گریستن بر مصائب
۱. باب اول: در بیان ولادت و وفات اشرف کاینات و مخدوم اهل سموات و شافع روز عرصات ابو القاسم محمد مصطفی (ص) و بعضی از اموال کریمه و مناقب شریفه ی آن حضرت این باب مشتمل بر ۶ فصل است:
فصل اول: نام و نسب حضرت رسول (ص)
فصل دوم: ابتدای نور رسول خدا (ص)
فصل سوم: ولادت با سعادت آن حضرت
فصل چهارم: وصایای حضرت رسول (ص)
فصل پنجم: وفات حضرت رسول (ص)
فصل ششم: غرائب بعد از دفن آن حضرت
۲. باب دوم: در بیان تاریخ ولادت با سعادت و وفات و بعضی از اموال کریمه و مناقب سیده ی نساء عالمین فاطمه زهرا (س)، شامل ۸ فصل است:
فصل اول: ولادت حضرت فاطمه (س)
فصل دوم: فضائل حضرت فاطمه (س)
فصل سوم: فضائل و مناقب و معجزات فاطمه (س)
فصل چهارم: در سیر و مکارم اخلاق فاطمه (س)
فصل پنجم: در تزویج امیر المومنین (ع) و زهرا (س)
فصل ششم: در معاشرت امیر المومنین (ع) و فاطمه (س)
فصل هفتم: در شهادت و ستم هائی که به فاطمه (س) شد
فصل هشتم: در تظلم حضرت فاطمه (س)
۳. باب سوم: در بیان تاریخ ولادت و شهادت سید اوصیاء زبده ی اصفیاء اسد الله الغالب امیر المومنین علی بن ابی طالب (ع) این فصل شامل ۵ فصل است:
فصل اول: در ولادت حضرت علی (ع)
فصل دوم: در خبر دادن شهادت امیر المومنین (ع)
فصل سوم: در کیفیت شهادت حضرت حضرت امیر المومنین (ع)
فصل چهارم: در کیفیت کفن و دفن و غسل امیر المومنین (ع)
فصل پنجم: در احوال قاتل امیر المومنین (ع)
۴. باب چهارم: در بیان تاریخ ولادت و شهادت ثانی ائمه هدی و قره العین محمد مصطفی (ص) امام حسن مجتبی، این فصل شامل ۶ فصل است:
فصل اول: ولادت و اسم و لقب آن حضرت
فصل دوم: فضایل آن حضرت
فصل سوم: در مکارم اخلاق آن حضرت
فصل چهارم: در معجزات آن حضرت
فصل پنجم: در احوالات بعد از شهادت امام حسن (ع) و علت صلح امام
فصل ششم: در کیفیت شهادت
۵. باب پنجم: در بیان تاریخ ولادت و شهادت حضرت سید الشهدا و خامس آل عبا و امام شهدا و پیشوای اهل صبر و ابتلا و گل بوستان رسالت و سر و جویبار امامت و خلافت امام شهید مظلوم ابی عبد الله الحسین (ع) و بعضی از احوال و مناقب و معجزات آن حضرت، این فصل شامل ۲۳ فصل است و برخی از آنها عبارتند از:
فصل اول: در ولادت آن حضرت
فصل دوم: در فضایل و مناقب آن حضرت
فصل سوم: در مکارم اخلاق آن حضرت
فصل چهارم: در نص خلافت و امامت و معجزات سید الشهدا (ع)
فصل پنجم: بیان ثواب گریستن بر مصائب حضرت سید الشهدا (ع)
فصل ششم: ذکر مصائب امام حسین (ع)
فصل هفتم: وقایع بعد از شهادت و …
۶. باب ششم: در بیان ولادت و شهادت حضرت سید الساجدین و قبله العارفین و قدره الموحدین امام چهارم علی بن الحسین زین العابدین شامل ۳ فصل است:
فصل اول: ولادت و شهادت امام زین العابدین (ع)
فصل دوم: شداید و احزانی که به آن حضرت وارد شد
فصل سوم: جوریکه بر شیعیان آن حضرت وارد شد
۷. باب هفتم: در بیان تاریخ ولادت و وفات و بعضی از حالات در درج امامت و خلافت و مهر سپهرعصمت وجلالت امام پنجم ابی جعفرمحمد بن علی باقرعلوم الاولین والاخرین، این باب شامل ۲ فصل است:
فصل اول: احوالات امام محمد باقر (ع)
فصل دوم: اتفاقات میان آن حضرت و مخالفان
۸. باب هشتم: در بیان تاریخ ولادت و وفات و بعضی از حالات مبین المشکلات و الحقایق و موضوع المسالک و الطرایق امام المغارب و المشارق امام ششم حضرت ابو عبد الله جعفر بن محمد الصادق (ع)، این باب شامل ۴ فصل است:
فصل اول: احوالات امام جعفر صادق (ع)
فصل دوم: جوریکه از جابران آن حضرت وارد شد
فصل سوم: تاریخ شهادت آن بزرگوار
فصل چهارم: ستم هایی که در زمان آن حضرت به شیعیان واقع شد
۹. باب نهم: دربیان تاریخ احوال حضرت سید بشر و شافع محشر و نوربخش شمس و قمر امام هفتم ابو الحسن موسی بن جعفر (ع)، این باب شامل ۳ فصل است:
فصل اول: احوالات امام موسی کاظم (ع)
فصل دوم: تاریخ شهادت آن حضرت
فصل سوم: ستم هایی که در زمان آن حضرت بر خویشان و شیعیان واقع شد
۱۰. باب دهم: در بیان تاریخ احوال زنده اصغیا و امام اتقیا و پناه غربا و شهید زهر جفا امام هشتم حضرت ابو الحسن علی بن موسی الرضا (ع)، این باب شامل ۲ فصل است:
فصل اول: احوالات حضرت رضا (ع)
فصل دوم: خبر دادن اجدادشان شهادت آن بزرگوار را
۱۱. باب یازدهم: در بیان تاریخ ولادت و وفات امام عباد و نور بلاد امام نهم حضرت ابی جعفر محمد بن علی جواد (ع) و بیان اسم و لقب و کیفیت آن جناب، این باب شامل ۲ فصل است:
فصل اول: احوالات امام محمد تقی (ع)
فصل دوم: شهادت و بعضی احوال آن حضرت
۱۲. باب دوازدهم: در بیان تاریخ ولادت گل بوستان مرتضوی امام محمد علی نقی (ع) ابن باب شامل یک فصل است:
احوالات امام علی النقی (ع)
۱۳. باب سیزدهم: در بیان تاریخ ولادت و اسم و لقب و کیفیت امام حسن عسگری (ع)، این باب شامل ۲ فصل است:
فصل اول: احوالات امام حسن عسگری (ع)
فصل دوم: تاریخ شهادت آن حضرت
۱۴. باب چهاردهم: در بیان تاریخ ولادت موفور سعادت حضرت صاحب الزمان و خلیفه الرحمن حجه بن الحسن (ع) است.