یک آئین و هزار مدعی
سوال: پیام‌های انتقادی علیه عزاداری از کجا می‌آید؟
از آغاز شکل گیری و تبدیل وسایل مخابراتی انفرادی به منتشر کننده‌ی انبوه پیام و در نهایت تولد شبکه های اجتماعی، یکی از اهداف همیشگی گفتگوهای عمومی در ایران مسئله عزاداری حضرت امام حسین علیه السلام بوده است.
یکی از دلایل فراگیری این گفتگوها که رفته رفته تبدیل به یک سری انتقادات سازمان یافته و در سال‌های اخیر مبارزه علنی برخی با این مراسم از طریق تقدس زدایی ، جوک سازی، شبهه‌اندازی و… شده است، فراگیری بی‌نظیر آن و تکثر رویکردها بدان است.
یک بررسی کوتاه در این مورد نشان دهنده ترکیب عجیبی از منتقدان عزاداری سیدالشهدا علیه السلام در فضای مجازی است.
۱. دلسوزان
وجود برخی جلوه‌های ناصحیح در رفتار برخی عزاداران و برخی نقض واضحات اسلام در لوای عزاداری، دلیل احساس تکلیف بعضی از مصلحین اجتماعی است.
به علاوه کسانی که قائل به فرهنگ‌سازی در مراسم حسینی هستند و در این ایام با انتقاد سعی در تامل و جایگزینی شعور به جای شور می‌باشند!
۲. مقدس‌ها
از آغاز عصر اباعبدالله تاکنون، حرکت امام حسین علیه السلام و بعد از آن تبعاتش، مورد هجمه گروهی بوده که به این موضوع اشکالات فقهی وارد دانسته‌اند.
اینان از ناصبیانی بودند که خود را از اهل تسنن می دانستند و اعتقاد به ولی امر بودن یزید و لزوم اطاعت امام از آن ظالم داشتند.
۳. آرمانگراها
گروهی از افراد انتظار دارند مجالس حسینی همه مشکلات عالم از جمله فقر، کمبود مدرسه، کارتن خواب‌ها و… را حل کند.
به همین خاطر معمولا و تنها مجالس عزاداری را با تمام ناهنجاری‌های اجتماعی تطبیق می‌دهند و تصور می‌کنند که اگر حج و عاشورا مهندسی شود (بخوانید تعطیل شود) بسیاری از معضلات حل خواهد شد.
۴. رقبای فرهنگی تشیع
جریانات پان ایرانیست و وهابیت، سرمایه‌گذاری و تبلیغات زیادی برای جذب هوادار و از بین بردن عقبه فکری شیعی جامعه ایران در تمام سال می‌کنند.
این جریان‌ها معمولا در طول سال موفقیت‌هایی هم دارند. هر ساله اما عاشورا امیدهای زیادی از این گروه‌ها را به باد می‌دهد و با یک نسیم و صدای دهل حماسه، انواع و اقسام هواداران این فرقه‌ها جذب مجالس سیدالشهداعلیه السلام می‌گردند.
این طایفه عصبانی‌ترین معارضین مراسم محرم هستند.
۵. منورالفکرها
مدعیان تحصیلات و منطق و عقلانیت از میان حوزه‌ها و دانشگاه‌ها با یک سری اصطلاحات علمی، جامعه‌شناسی و حتی تاریخی، حرف‌های بسیاری در تقبیح مراسم عامه مردم دارند و برخی حتی مدعی هستند که این مراسم روبروی نهضت حسینی است. این جریان، خاستگاه و مادر مریض اغلب دسته های دیگر است.
۶. روان نژند ها
عناصر افسرده و وسواسی که ریتم و رنگ عزاداری مشکلات روحی آنها را بیشتر می‌کند و افراد دچار بیماری ضداجتماعی که تجمع و تعاون مردم آنها را عمیقا آزار می‌دهد، منتقدان جدی مراسم عزاداری هستند و احساس می‌کنند این ریتم غم‌انگیز باعث تشدید اندوه در جامعه است(گرچه اگر فقط یک بار در مجالس شرکت کنند ممکن است کلا نظرشان عوض شود).
۷. بی‌خبران
واقعا بی‌خبری یکی از دقیق‌ترین تعابیر درباره‌ی برخی منتقدان مجالس عاشورایی است.این بی‌خبری گاهی به خاطر کمبود اطلاعات تاریخی، عدم معاشرت عملی با مجالس و اجتماعات و آدم‌های هیئت‌ها است.
مثلا پیامی را در نظر بگیرید که نذرهای محرم را فقط مخصوص اغنیا تعبیر می‌کند و معتقد است هیات‌ها به نیازمندان توجهی ندارد؛ فرستنده این پیام احتمالا حتی یک بار و به مدت یک ساعت نیز در یک مجلس حسینی حضور نداشته است.
۸. فاشیست های ذهنی
در جامعه قرار نیست همه مثل یکدیگر فکر کنند. هم آن ۹۰ هزار نفری که به حج رفته‌اند آزادند که به زیارت بروند و هم آن ۶ میلیون نفری که در سال به ترکیه و دوبی و گرجستان و باکو و… می‌روند.
هم آن کسی که به کودکان کار غذا می‌دهد حق دارد احسان کند و هم آن کسی که همه نیازمندان و غیر نیازمندان را روبروی هم در سفره سیدالشهدا می نشاند تا هم غذا بخورند و با هم رفیق شوند.
اما خیلی ها اینقدر آزاد اندیش نیستند. برخی ها فکر می‌کنند همه باید مثل هم فکر کنند و عمل کنند.
این گروه حیات هیچ فکری در جامعه را غیر از خودشان مجاز نمی دانند.
۹. انگیزه‌های سیاسی
بخشی از معارضات با جریان عاشورا نشات گرفته از دلخوری‌های سیاسی است.
برخی این برنامه‌ها را از ابزارهای سیاسی می‌بینند و به همین خاطر معمولا با تحقیر و ارائه کاریکاتوری معایب آن تصور می‌کنند با کمرنگ شدن عزاداری قدرت حکومتی که مخالفش هستند کم می‌شود.
اینگونه مسائل را شاید بتوان انگیزه عمده روشنفکران نیز دانست.
۱۰. سرویس‌های جاسوسی
ردپای دیجیتالی بسیاری از پیام‌ها نشان داده، اصل تولید و توزیع پیام‌های معارض محرم تا حد زیادی با دخالت و تقویت دشمنان بین‌المللی اسلام صورت می‌پذیرد.
دلیل واضح این دخالت هم آنست که رقبا و دشمنان ما نقش عاشورا را در ایجاد قدرت نرم برای تشیع نه در عرصه ایران بلکه در طول منطقه و جهان به خوبی دریافته اند.
آنها خوب می‌دانند دلیل تغییر رژیم ایران در ۱۹۷۹ ،شکست داعش، شکست اسرائیل در ۲۰۰۶ و دلیل خیلی چیزهای دیگر فقط عاشوراست.
محمد صادق دهنادی
(با کمی ویرایش)