سوال: آیا آیه ۸۶ سوره هود درباره امام زمان (عج) نازل شده است؟
«بَقِیَّتُ اللَّهِ خَیْرٌ لَکُمْ إِنْ کُنْتُمْ مُؤْمِنِینَ وَمَا أَنَا عَلَیْکُمْ بِحَفِیظٍ» (قرآن کریم، سوره هود، آیه ۸۶)
سرمایه حلالی که خداوند برای شما باقی گذارده برایتان بهتر است اگر ایمان داشته باشید، و من پاسدار شما (و مامور بر اجبارتان به ایمان) نیستم. (ترجمه آیت الله مکارم شیرازی)
پاسخ: در قرآن کریم آیات بسیاری داریم که موضوع اولیه آیه در زمان انبیای گذشته بوده، اما مصداقی از آن نیز در زمان رسول گرامی اسلام صلی الله علیه و آله وسلم محقق می شود. تمامی ماجراهایی که از انبیای کرام نقل شده، به این دلیل بوده که آن ماجرا ربطی به عصر رسول گرامی اسلام و وقایع زمان آن حضرت داشته است. از واضح ترین آنها می توان به آیه ۷۳ سوره هود اشاره نمود که در شأن حضرت ابراهیم و خاندانش نازل شده، اما رسول خدا از خداوند طلب نمودند که آن را در ذریه وی نیز قرار دهد.
«قَالُوا أَتَعْجَبِینَ مِنْ أَمْرِ اللَّهِ رَحْمَتُ اللَّهِ وَبَرَکَاتُهُ عَلَیْکُمْ أَهْلَ الْبَیْتِ إِنَّهُ حَمِیدٌ مَجِیدٌ» (قرآن کریم، سوره هود، آیه ۷۳)
گفتند از فرمان خدا تعجب میکنی این رحمت خدا و برکاتش بر شما خانواده است چرا که او حمید و مجید است. (ترجمه آیت الله مکارم شیرازی)
شوکانی عالم بزرگ اهل تسنن در این باره می نویسد:
سخن رسول خدا که فرمودند «همانطور که بر ابراهیم و آل ابراهیم درود فرستادی» مقصود اسماعیل و اسحاق و اولاد ایشان است و خداوند برای ذریه وی رحمت و برکت را جمع فرموده است؛ چون در قرآن فرموده: «بخشایش و برکت های خداوند بر شما اهل این خانه باد که او ستایش شده بخشنده است» و این دو مطلب برای هیچ کس یکجا جمع نشدند. پس رسول خدا صلی الله علیه [و آله] و سلم از خداوند خواست که آنچه در این آیه آمده است به وی عطا شود.» (نیل الأوطار – الشوکانی – ج ۲ – ص ۳۲۵)
آیه مورد بحث (سوره هود آیه ۸۶) نیز همینطور است. بقیه الله به معنی کسی یا چیزی است که خداوند برای مردم باقی گذاشته است.
قرطبی یکی از مفسران اهل سنت می نویسد: بقیه الله خیر لکم أی ما یبقیه الله لکم بعد إیفاء الحقوق. «بقیه الله بهتر است برای شما» یعنی آن چیزی که خداوند برای شما بعد از دادن حق دیگران باقی گذاشته است. (تفسیر القرطبی – القرطبی – ج ۹ – ص ۸۶)
پس معنی «بقیه الله» عام است و شامل هر چیزی می شود که خداوند برای مردمان باقی گذاشته باشد. یکی از مهمترین آنها کسی است که خواهد آمد و جامعه را پر از عدل و داد می نماید.
حتی در بعضی کتب اهل سنت آمده است که خود حضرت خود را «بقیه الله» نامیده و دیگران هم به حضرت ولی عصر «بقیه الله» می گویند. به عنوان نمونه به این مورد توجه نمایید:
وعن أبی جعفر أیضا قال : المهدی منا منصور بالرعب … فأول ما ینطق هذه الآیه بقیه الله خیر لکم إن کنتم مؤمنین )ثم یقول : أنا بقیه الله وخلیفته وحجته علیکم، فلا یسلم مسلم علیه إلا قال : السلام علیک یا بقیه الله فی الأرض…
از ابو جعفر (امام باقر) نقل شده است که گفت مهدی از ماست ( اهل بیت) و خداوند او را با انداختن ترسش در دل دشمنان یاری می کند … پس اولین چیزی که می گوید این آیه است (بقیه الله خیر لکم إن کنتم مؤمنین) سپس می گوید ای مردم من بقیه الله در زمین هستم وخلیفه خداوند و حجت او بر شما .پس هیچ کس به وی سلام نمی کند مگر اینکه می گوید سلام بر تو ای بقیه الله … (الفصول المهمه فی معرفه الأئمه – ابن الصباغ مالکی – ج ۲ ص ۱۱۳۳- ۱۱۳۵چاپ دار الحدیث)
مرحوم آیت الله مرعشی در کتاب شرح احقاق الحق مدارک دیگری نیز از کتب اهل تسنن برای این مطلب نقل فرموده اند:
از ایشان (کسانی که از علمای اهل سنت این روایت را در کتبشان نقل کرده اند) علامه شیخ عبد الهادی ابیاری است که در کتاب العرائس الواضحه ص ۲۰۹ چاپ مصر گفته است:
و از ابا جعفر (امام باقر علیه السلام) روایتی است طولانی در مورد اینکه وقتی مهدی ظهور کند به کعبه تکیه داده ۳۱۳ نفر از پیروانش نزد وی جمع شده اولین چیزی که می خواند این آیه است که: بقیه الله خیر لکم إن کنتم مؤمنین). سپس می گوید:من بقیه الله هستم و خلیفه او و حجت خداوند بر شما. پس هر کس به وی سلام می کند می گوید سلام بر تو ای بقیه الله … (شرح إحقاق الحق – السید المرعشی – ج ۱۳ – ص ۳۳۲)
برگرفته شده از سایت مؤسسه تحقیقاتی حضرت ولی عصر (عج) با کمی ویرایش